CBCT چیست و کاربردهای آن کدام است؟
تصویربرداری پزشکی همواره یکی از ستون‌های اصلی تشخیص و درمان بیماری‌ها بوده است. با پیشرفت فناوری‌های نوین، ابزارهای تصویربرداری دقیق‌تر، سریع‌تر و ایمن‌تر جایگزین روش‌های قدیمی شده‌اند. در این میان، توموگرافی مخروطی پرتوی ایکس (Cone Beam Computed Tomography یا به اختصار CBCT) به عنوان یک فناوری پیشرفته، انقلابی در زمینه تصویربرداری سه‌بعدی ایجاد کرده است. این تکنولوژی با ارائه تصاویر سه‌بعدی دقیق از ساختارهای آناتومیکی، امکان تشخیص بهتر و درمان‌های هدفمندتر را در رشته‌های مختلف پزشکی، به‌ویژه دندانپزشکی، فراهم آورده است.
تعریف و نحوه عملکرد CBCT
CBCT نوعی تصویربرداری پرتو ایکس است که برخلاف سی‌تی‌اسکن‌های متداول با پرتوهای مخروطی شکل اشعه ایکس، تصاویر حجمی و سه‌بعدی از ناحیه مورد نظر را تولید می‌کند. در این روش، دستگاه CBCT با چرخش دور بیمار، مجموعه‌ای از تصاویر دوبعدی با زاویه‌های مختلف می‌گیرد و سپس با پردازش کامپیوتری این تصاویر را به صورت سه‌بعدی بازسازی می‌کند. این امکان فراهم می‌شود تا ساختارهای پیچیده استخوانی، دندانی و نرم‌افزاری با دقت بسیار بالا مورد بررسی قرار گیرند.
مزایای برجسته CBCT نسبت به روش‌های سنتی تصویربرداری
- تصویرسازی سه‌بعدی دقیق و قابل تحلیل: امکان مشاهده ساختارها از زوایای مختلف، برش‌های عرضی و نمای حجمی بدون نیاز به تصویربرداری‌های متعدد
- دوز تابش کمتر نسبت به سی‌تی‌اسکن‌های معمولی: با بهره‌گیری از تکنولوژی پرتو مخروطی، دوز اشعه تابشی به بیمار به حد قابل توجهی کاهش یافته است.
- سرعت بالا و کاهش ناراحتی بیمار: تصویربرداری معمولاً در کمتر از یک دقیقه انجام شده و نیاز به تغییر موقعیت بیمار ندارد.
- کیفیت تصویر بالا با تفکیک‌پذیری دقیق استخوان و بافت سخت: امکان تشخیص مشکلات کوچک و دقیق در استخوان‌ها و دندان‌ها فراهم می‌شود.
- دستگاه‌های جمع و جور و قابل استفاده در محیط‌های درمانی کوچک: برخلاف سی‌تی‌اسکن‌های بزرگ و گران‌قیمت، دستگاه‌های CBCT به راحتی در مطب‌های دندانپزشکی نصب و استفاده می‌شوند.
کاربردهای تخصصی CBCT در دندانپزشکی
1.برنامه‌ریزی کاشت ایمپلنت
کاشت ایمپلنت نیازمند ارزیابی دقیق حجم، شکل و کیفیت استخوان فک است. CBCT با ارائه نقشه سه‌بعدی دقیق از ساختار استخوان، به جراح امکان می‌دهد محل، عمق و زاویه کاشت را به دقت برنامه‌ریزی کند و خطر آسیب به عصب‌های حیاتی و سینوس‌ها را به حداقل برساند.
2.تشخیص و ارزیابی آسیب‌ها و شکستگی‌های فک و صورت
در آسیب‌های پیچیده و چندسطحی، تصاویر سه‌بعدی CBCT اطلاعات ارزشمندی درباره محل و شدت شکستگی‌ها ارائه می‌دهند که در تصویربرداری دوبعدی به سختی قابل مشاهده‌اند.
3.بررسی دندان‌های نهفته، نابجا و ضایعات دهان
CBCT امکان مشاهده دقیق موقعیت و وضعیت دندان‌های نهفته را فراهم می‌کند و در شناسایی کیست‌ها، تومورها و سایر ضایعات استخوانی نقش کلیدی دارد.
4.برنامه‌ریزی درمان ارتودنسی
با دسترسی به تصاویر سه‌بعدی فک و دندان‌ها، ارتودنتیست‌ها می‌توانند تصمیمات درمانی دقیق‌تر و کارآمدتری اتخاذ کنند و پیش‌بینی بهتری از نتایج داشته باشند.
5.ارزیابی مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ)
مشکلات این مفصل به علت پیچیدگی ساختاری، تشخیص دقیق نیازمند تصاویر سه‌بعدی است که CBCT به خوبی این امکان را فراهم می‌کند.
6.تشخیص بیماری‌های پری‌اپیکال و بررسی کانال‌های ریشه
در درمان‌های اندودنتیک، CBCT کمک می‌کند تا ساختار دقیق کانال‌های ریشه و مشکلات پیرامون آنها مانند آبسه‌ها و ضایعات استخوانی شناسایی شود.
کاربردهای CBCT در سایر حوزه‌های پزشکی
- گوش، حلق و بینی (ENT): ارزیابی دقیق سینوس‌ها، ساختارهای بینی و گوش داخلی
- جراحی‌های دهان و فک و صورت: برنامه‌ریزی جراحی‌های پیچیده با دقت بیشتر و کاهش ریسک عوارض
- ارتوپدی و ارزیابی استخوان‌های صورت و جمجمه: تشخیص ناهنجاری‌ها و شکستگی‌ها
- تشخیص بیماری‌های عروقی با استفاده از روش‌های کمکی
دریافت نوبتCBCT
برخی از افراد به دلیل مشغله های زیاد فرصت ندارند در طول روز برای دریافت خدمات تصویربرداری به کلینیک مراجعه نمایند. اما شما می‌توانید در هر ساعت از شبانه روز برای دریافت نوبت به وبسایت مرکز دکتر اقمشه مراجعه نمایید. ما یک کلینیک خاص هستیم که همه روزه پذیرای شما هستیم. چنانچه یک مورد اورژانسی داشته باشید یا یک ویزیت معمولی، ما همیشه آماده خدمت‌رسانی به شما هستیم. 😊
نکات ایمنی و دوز تابش CBCT
یکی از مزایای برجسته CBCT، دریافت دوز اشعه کمتر نسبت به سی‌تی‌اسکن‌های متداول است. البته میزان دوز دقیق به پارامترهای مختلفی مانند حجم تصویربرداری، رزولوشن، و تنظیمات دستگاه وابسته است. رعایت اصول ایمنی پرتویی، استفاده از تجهیزات حفاظتی و انجام تصویربرداری تنها در صورت ضرورت، از نکات اساسی در به حداقل رساندن تابش به بیمار است.
نتیجه‌گیری
سی‌بی‌سی‌تی به عنوان فناوری نوینی که توانسته است کیفیت و دقت تصویربرداری را در سطوح بسیار بالا به ارمغان آورد، نقش محوری در تشخیص و درمان بسیاری از بیماری‌ها، به‌خصوص در حوزه دندانپزشکی و جراحی فک و صورت ایفا می‌کند. ترکیب دقت بالا، دوز تابش پایین و سهولت استفاده، CBCT را به ابزاری ارزشمند و روزافزون در مراکز درمانی سراسر جهان تبدیل کرده است. با ادامه پیشرفت‌های تکنولوژیک، انتظار می‌رود که کاربردهای این فناوری گسترش یافته و نقش آن در بهبود کیفیت مراقبت‌های بهداشتی بیش از پیش تقویت شود.
